In de Media

Baby Erbij in o.a. Haarlems Dagblad, Dagblad van het Noorden, De Gooi en Eemlander - augustus 2011

Ivm auteursrechten staat het interview hier: interview.pdf

Baby Erbij in Psychologie Magazine - juli/aug 2011

Hallo baby, dag partner

Een derde van de stellen met kinderen gaat uit elkaar voordat het oudste kind drie jaar is. Psychologen Gerda Brouwer en Susanne Donders schreven een boek om stellen voor te bereiden op het ouderschap.

Waar verkijken veel stellen zich op?
Gerda Brouwer: 'De meesten verwachten wel dat het drukker wordt met een baby, maar denken dat het oude leven doorgaat. Je kunt je van tevoren nog niet voorstellen hoe ingrijpend het is om een kind te krijgen, hoeveel tijd een baby kost, hoe onzeker je je kunt voelen. Ook staan ze er vaak niet bij stil dat het ouderschap iets doet met je relatie, hoe goed die ook is. Dat zich dan bijvoorbeeld nieuwe verschillen tussen partners kunnen openbaren. Het gevaar is dan dat mensen denken dat er iets mis is met hun relatie.'
Hoe kan jullie boek in die gevallen helpen?
'Wij hebben twee doelen: laten zien dat het normaal is dat je je verward en onzeker voelt, dat je meer ruzie hebt en minder seks, én laten zien dat je er iets aan kunt doen. Zoals nieuwsgierig blijven naar elkaar, en ruzies op een goede manier herstellen.'
Wat is een eyeopener?
'Ouders zijn tegenwoordig veel bezig met "het beste voor je kind": het moet de beste spullen hebben, zich optimaal kunnen ontwikkelen, enzovoorts. Maar een stabiele relatie is de allerbelangrijkste basis voor die optimale ontwikkeling. Het is dus niet alleen goed voor jezelf om aandacht aan je relatie te geven, maar ook minstens zo belangrijk voor je kind.'

Gerda Brouwer en Susanne Donders, Een baby erbij en samen gelukkig blijven, Het Spectrum, € 17,49

Interview Baby Erbij in de Kinderen - juni 2011

Net uit: het boek 'Een baby erbij en samen gelukkig blijven', van de psychologen Gerda Brouwer en Susanne Donders. Over het onderhouden van je relatie nadat je samen een kind krijgt. Wij vroegen Susanne Donders naar het hoe en waarom van het boek.

Waarom een boek over dit onderwerp?
"De overgang van 'met z'n tweeën' naar 'een gezin' is een grote uitdaging die veel deining teweeg brengt. Veel relaties overleven deze periode niet. Het is zo'n bijzondere levensfase, wij vonden het tijd voor een boek over wat er gebeurt met je relatie nadat de baby er is."

Kom jij vaak in je praktijk tegen dat mensen er niet gelukkiger op worden zodra ze een kind krijgen?
"Absoluut, Vaak komen jonge moeders hier eerst. Ze hebben klachten als oververmoeidheid, lusteloosheid. Na even doorvragen, of nadat ze op ons verzoek een keer met hun partner komen, blijkt dat het met hun relatie niet goed gaat. Er lijkt een taboe op te rusten, je móet in die fase van je leven heel gelukkig zijn en als dat niet zo is, dan is er iets grondig mis met je relatie. Terwijl het niet gek is een flinke dip door te maken, voor allebei de ouders staat het leven op z'n kop als er een kind komt en voor allebei op een andere manier. Maar dat betekent niet dat er iets serieus verkeerd zit in de relatie."

Wat betekent het wel?
"Dat de nieuwbakken ouders elkaar zijn kwijtgeraakt. En ze doen geen moeite om elkaar terug te vinden, maar blijven steken in verwijten. Een relatie is hard werken, ook tijdens het eerste jaar met je baby. Een valkuil is dat je als moeder enorm opgaat in het wel en wee van je baby en denkt dat de rest wel kan wachten. Vaders maken vaak de fout zich terug te trekken, het te laten. Naar hun werk te gaan en eigenlijk steeds minder betrokken te zijn. De relatie staat in de wacht en op den duur verdraagt zij dat niet."

Wat hebben stellen aan dit boek?
"Aanstaande ouders kunnen zich voorbereiden op het feit dat het een tropenjaar wordt voor de relatie als de baby er is. Ze leren daarop anticiperen. Maar ook mensen die al een (of meer) kind(eren) hebben, kunnen veel aan dit boek hebben. Het is een enorme eyeopener dat ze niet gek zijn. Dat is de strekking van het boek: Het is heel normaal dat het niet meer zo lekker gaat tussen jullie en je kunt er wat aan doen. Investeren in je relatie is ook investeren in de toekomst van je kind. De basis van je gezin is een goede relatie tussen jou en je partner. En niet alleen het gezinsleven."

Baby Erbij in het Parool - 25 augustus 2011

PS Kind
een baby erbij en samen gelukkig blijven

In de 'tropenjaren' met kleine kinderen sneuvelt één op de drie relaties. Scheiden is vaak een onnodige paniekreactie, stellen psychologen Gerda Brouwer en Susanne Donders.

Door: ANNEMIEK VERBEEK

De maat 56 rompertjes liggen in gewassen en gestreken in de kast, het beddengoed ligt al op het wiegje. De yoga-lessen zijn klaar, borstvoedingscursus achter de rug, het kraampakket, de maxi cosi en het ziekenhuiskoffertje liggen voor het grijpen: laat maar komen dat kind.
Alle praktische zaken zijn meestal prima geregeld, maar jonge ouders staan er zelden bij stil wat de komst van een baby voor hun relatie betekent. Ondanks alle mama-bladen – die je toch geen gebrek aan zeur-, zwelg- en probleemverhalen kunt verwijten – blijkt het romantische beeld van het ouderschap hardnekkig.
De harde realiteit is dat één op de drie relaties het loodje legt, nog voordat dat kleine hoopje mens naar de basisschool gaat. Uit cijfers van het CBS blijkt dat jaarlijks 35.000 echtparen en 60.000 samenwonenden uit elkaar gaan. Daar zijn in totaal zo'n 70.000 kinderen bij betrokken en die worden steeds jonger.
Relatietherapeuten Gerda Brouwer en Susanne Donders zien ze dag in, dag uit in hun praktijk. Jonge ouders die elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Verwijten, teleurstellingen, irritaties. Voor deze groep mensen schreven ze schreven een praktisch, niet belerend handboek: Een baby erbij en samen gelukkig blijven.
Het advies in een notendop: vaders claim je deel in de opvoeding, moeders slik een wat vaker je kritiek in, accepteer elkaars verschillen en probeer af en toe eens samen (het liefst nog om jezelf) te lachen.
Op de cover van het boek staat een slapende baby. Beter was het misschien geweest om een foto van een huilende baby te gebruiken. Of van een moeder die in haar ochtendjas met donkerblauwe kringen onder haar ogen op de bank hangt. Want al die mooie plaatjes van blije baby's en stralende jonge ouders in tijdschriften en boeken: daar schuilt nou juist de oorzaak van het probleem in – zeggen de schrijvers nota bene zelf.
'De verwachtingen en dromen van jonge ouders zijn inderdaad vaak niet realistisch", zegt Donders in haar gedeelde praktijk in Badhoevedorp. Volgens Donders en haar collega Brouwer is het onderwerp zowel cliché als taboe: toegeven dat je relatie een flinke deuk oploopt als je samen een kind krijgt. Dat je de eerste jaren door de bank genomen ongelukkiger bent dan de kinderloze jaren ervoor. "Het is ook paradoxaal", voegt Brouwer toe. "Je maakt samen een kind omdat je zo dol op elkaar bent. En dan moet je constateren dat het mooiste wat je ooit is overkomen, ook de oorzaak is van relatieperikelen." Brouwer en Donders delen samen dertig jaar ervaring als psycholoog en relatietherapeut en zijn zelf als moeders van ieder drie al wat oudere kinderen gepokt en gemazeld als ervaringsdeskundige. "Scheiden is vaak een paniekreactie", stelt Brouwer. "De eerste jaren met kleine kinderen heten niet voor niks tropenjaren. Slaapgebrek zorgt ervoor dat je dagelijkse strubbelingen als heftiger en zwaarder ervaart. Je verliest je gevoel voor humor en je relativeringsvermogen. Normale beslommeringen worden bijna onverdraaglijk."
Vriendschap, zo stellen Donders en Brouwer, is het fundament onder elke goede relatie. Goed ruzie maken, elkaar dromen en ambities buiten het gezinsleven gunnen, gerichte aandacht voor de ander hebben en bereid zijn echt tijd en moeite in je relatie te stoppen: het zijn maar een paar ingrediënten voor een lang en gelukkig leven samen. In het boek staan praktische oefeningen, simpel en effectief, stellen de schrijfsters. Door bijvoorbeeld vierentwintig fiches, voor elk uur één, te verdelen over alle dingen die je in een dag wilt proppen, krijg je goed inzicht in hoe druk het is. En door een verwenlijst op te hangen, weet je hoe je je partner eens kunt verrassen. "Spontaniteit wordt overschat", zegt Donders over die laatste tip. Laatst had Donders een stel in de praktijk dat ze eerst de opdracht gaf een werkster en een oppas te regelen. "Werk, sociale activiteiten, huishouden en koken, zorgen voor je kinderen én tijd voor elkaar vrij maken: en-en-en kán gewoon niet altijd. Mensen moeten leren de juiste keuzen te maken. Elke twee weken een vrijdagavond inplannen voor je partner is simpelweg niet genoeg om je relatie te onderhouden."

Praten tijdens het opvouwen van de was
Bastiaan de Brouw (34), sociaalpsychiatrisch verpleegkundige, getrouwd met Elsemieke en vader van twee dochters (5 en 2)
"Natuurlijk hoorde we van vrienden met kinderen dat het heftig was, maar als je er zelf niet middenin zit kan je het je niet voorstellen hoe het is. Het verantwoordelijkheidsgevoel, het effect van de slapeloze nachten, hoe alles in het teken staat van zo'n kleintje. Dat je de regie over de dag volledig kwijt bent.
Kort na de geboorte van onze dochter moesten we tijdelijk ons huis uit vanwege een verbouwing. Die extra drukte, in combinatie met de slapeloze nachten en de moeite die we hadden om aan het ouderschap te wennen – heeft wel voor veel onderlinge irritatie en ruzies geleid. Het was niet eens zo dat we het oneens waren over de opvoeding of taakverdeling, maar ons lontje was door die vermoeidheid zo kort dat we om de kleinste dingen aan snauw gaven. En dan ging het over en weer, tot we op een gegeven moment niet eens meer wisten waarover het nou begonnen was.
We bleken ook heel anders om te gaan met die spanning: ik zocht de intimiteit, wilde fysiek contact, maar Elsemieke trekt een muur op als ze moe is. Als onze dochter dan eindelijk lag te slapen, wilde ze niks en niemand aan haar lijf hebben. Terwijl ik lekker met zijn tweetjes op de bank wilde wegkruipen. Dat vitten op elkaar is wel gebleven, maar minder dan eerst. We zijn liever voor elkaar, kunnen alles wat beter relativeren omdat we weten dat alles weer voorbij gaat. Dat we nog steeds samen kunnen lachen, ook om onszelf, geeft veel lucht. We proberen ook echt een paar keer per week de tv 's avonds uit te laten om bij te praten. Al gaat dat vaak wel tijdens het opvouwen va die eindeloze bergen was."

Elkaars concurrenten
Lilian (33, liever geen achternaam), medewerker bij een bank, getrouwd en moeder van een dochter (4) en een zoon (2)
"Ook wij maakten de klassieke fout van jonge ouders: denken dat je oude leventje gewoon door kan gaan als je er een baby 'bij' krijgt. We hadden niet verwacht dat het zo'n impact op onze relatie zou hebben. Ineens ben je allebei verliefd op een ander – de baby – en je weet: als we boven een ravijn hangen en ik moet kiezen tussen jou of ons kind, dan ben jij het die afvalt. Dat is best heftig. Onze dochter was een vreselijke eter, als baby al. Als er dan iets gebeurde, ze spuugde alles uit of weigerde de fles, dan gaven we elkaar de schuld. Dat hele 'maar jij zus en me zo'-geruzie liep vaak behoorlijk hoog op. Het was allemaal frustratie en machteloosheid. Wat moet je anders dan het op elkaar af reageren?
Het gekibbel ging ook vaak over de taakverdeling. Mijn man is altijd voltijds blijven werken, ik ging van vijf naar drie dagen. Financieel moesten we dus flink inleveren, ook omdat er veel geld naar de crèche ging. Als onze dochter ziek dan was, hielden we een wedstrijd 'wie heeft de belangrijkste afspraken in de agenda staan'. Best kinderachtig, maar we wedijverde echt met elkaar.
De afspraak is nu dat we tijdens een ruzie proberen eerst na te denken voordat we er iets onaardigs uitgooien. Het is uiteindelijk niet belangrijk wie er gelijk heeft. Als het onderwerp zo belangrijk is dat het 's avonds nog in je hoofd zit, kan je er nog rustig over verder praten. Maar meestal zijn we het dan al weer vergeten."

Gerda Brouwer en Susanne Donders, Een baby erbij en samen gelukkig blijven, Unieboek/Spectrum, ISBN 9789049107994

Baby Erbij in de Volkskrant

Zij is ervan overtuigd: de koek is op, de relatie is kapot, we gaan uit elkaar. Ze is verliefd op een ander en bezint zich op een nieuw bestaan. Ze vertelt het haar echtgenoot tijdens de relatietherapie die ze samen volgen, en dan gebeurt er iets onverwachts: haar man wil haar beslist niet kwijt, hij wil er alles aan doen haar te houden. Die houding doet bij haar de twijfel toeslaan. Moet ze dan inderdaad haar huwelijk wel opbreken, zoals ze zo stellig van plan was?
'Zelfs ik dacht: voor deze mensen is het na twaalf uur, zij is klaar voor een scheiding', vertelt Susanne Donders, de relatietherapeut van dit echtpaar. 'Tot mijn verbazing sloeg bij haar de twijfel toe: moest ze wel weg? Ook als mensen vastbesloten zijn uit elkaar te gaan, zijn er altijd momenten van twijfel. Je bent niet zomaar los van elkaar. Deze mensen werken nu weer aan hun relatie.'
Het aantal echtscheidingen in Nederland neemt al jaren toe. Van de stellen die rond 1970 zijn getrouwd, waren twintig jaar later één op de zes uit elkaar; van de huwelijken die begin jaren negentig zijn gesloten, bestond twintig jaar later één op de vier niet meer, blijkt uit onderzoek van Jan Latten, hoogleraar demografie aan de Universiteit van Amsterdam en hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek. 'Nieuwere stellen hebben dus minder kans bij elkaar te blijven', zegt hij – en die trend zet door.
De oorzaak? 'Er zijn steeds meer super zelfstandige, geëmancipeerde individuen die hun leven bij voorkeur niet te veel overhoop willen gooien en dat betekent: niet te veel aanpassen aan de ander. We huwen steeds later en van een relatie verwachten we dat die perfect is. Mensen zoeken een maatje, ze willen verliefd en gelukkig zijn. Zodra ze dat even niet meer zijn, kan dat een reden zijn om weg te gaan. Vroeger bleven ze bij elkaar voor de kinderen, maar de nieuwe generatie offert zich niet meer op.' De samenleving heeft zich aangepast aan de tijdgeest en dus is een hele echtscheiding business ontstaan, met echtscheidingsmakelaars en -mediators die de ontbinding van het huwelijk zo vlekkeloos mogelijk laten verlopen, desnoods tijdens een weekendje in een echtscheidingshotel. 'We accepteren dat het zo is, en dat is ook de reden dat het co-ouderschap momenteel furore maakt', aldus Latten. 'Ook dat is een aanpassing die de maatschappij heeft gemaakt.'
Maar betekent deze trend ook dat het scheiden op zich ons gemakkelijker afgaat? Is het beëindigen van een huwelijk zoiets geworden als het beëindigen van een baan of het inruilen van een kledingstuk? Nee dus. Susanne Donders maakt in haar spreekkamer in Badhoevedorp al vijftien jaar paren in een relatiecrisis mee, en zelfs zij vindt het lastig te bepalen of er een echtscheiding staat aan te komen. Alles kan ineens weer anders zijn.
Soms wordt er gepraat over een scheiding, maar komt het er nooit van. Ze herinnert zich een echtpaar dat al jarenlang een 'nare, afwijzende omgang' met elkaar had, er was geen intimiteit, geen seks, niets. 'Maar die mensen waren niet voor- of achteruit te krijgen. We zijn maar met de therapie gestopt.' En dit patroon is niet uitzonderlijk, aldus Donders. Niets valt met zekerheid te zeggen over het moment waarop de knoop wordt doorgehakt: 'Vaak kun je pas na afloop zeggen of je wel of niet vrede hebt met een scheiding.'
Dezelfde ervaring heeft collega Jean-Pierre van de Ven, vijftien jaar relatiepsycholoog in Amsterdam. 'De cijfers wijzen uit dat er steeds sneller wordt gescheiden, maar mijn ervaring is dat mensen eerst jarenlang doormodderen. Scheiden is nog steeds een ingrijpende beslissing. Velen voelen het als een nederlaag, een verlies: zie je wel, ik ben toch hetzelfde als mijn ouders of de buren over wie ik zoveel heb geroddeld.'
Velen schrikken terug voor de consequenties van een scheiding, die veelomvattend zijn. Niet alleen staat het leven in praktische zin op de kop, ook de identiteit van de partners valt aan gruzelementen. 'Je hebt een beeld van een ideaal leven en daarbij heb je een partner gezocht, een spannende vent, een leuke vrouw, en dat hele bouwwerk stort in elkaar. Wie ben ik nog zonder die man of vrouw?'
Mensen met relatieproblemen houden nog heel lang hoop, aldus Van de Ven. 'Kijk, als ze uit elkaar willen, gaan ze uit elkaar. Maar degenen die bij mij komen, hebben toch nog een sprankje hoop. Ze lopen als een ezel achter een wortel aan. Ze denken van alles: als mijn man ophoudt met vreemdgaan of als ik een nieuwe baan heb, wordt alles makkelijker. Liefde maakt blind, maar als je niet bij elkaar wegloopt, heeft dat toch te maken met liefde.'
Er zijn een aantal geëikte momenten aan te wijzen waarin een relatie onder druk kan komen te staan: als er kinderen worden geboren, als ze gaan puberen, als de kinderen het huis uitgaan, als het pensioen nadert, als een van de twee partners van baan wisselt of psychische problemen krijgt, als er sprake is van emigratie, kortom: elke keer als er een ingrijpende verandering plaatsvindt.
In haar nieuwe boek Een baby erbij en samen gelukkig blijven beschrijft Susanne Donders met co-auteur Gerda Brouwer hoe vooral het krijgen van kinderen ontwrichtend kan werken. Van alle echtscheidingen voltrekt zich 30 tot 35 procent voor het eerste kind 3 jaar is, schrijven Donders en Brouwer. In de Verenigde Staten hebben zij een training gevolgd bij de relatiewetenschapper John Gottman, die zich speciaal bezighoudt met jonge ouders.
'Op het toppunt van hun geluk besluiten mensen kinderen te krijgen en hoe kunnen ze elkaar dan zo kwijtraken?', zegt Donders. 'Alles staat op zijn kop, maar veel jonge ouders zijn er niet op voorbereid wat dat betekent voor hun relatie. Als het leven dan stressvol blijkt te zijn in plaats van gelukkig, kunnen ze de verkeerde conclusie trekken: die ander is veranderd of we blijken niet bij elkaar te passen.'
Veel jonge ouders, en dan vooral de vrouwen, geven alle aandacht aan de baby, in plaats van ook nog een beetje aan elkaar. 'Wat die vrouwen zich niet realiseren, is dat voor kinderen een liefdevolle relatie tussen de ouders juist belangrijk is.' En alleen voor de kinderen bij elkaar blijven, met alle ruzies en spanningen van dien – nee, dat advies zou Donders nooit geven. 'Dat is beschadigend.'
Slechte relaties zijn volgens haar te redden, alleen zoeken veel mensen te laat hulp. 'Ze onderkennen te weinig dat er problemen zijn of ze doen er te weinig aan.' En dan ziet ze in haar praktijk ten slotte twee personen binnenkomen die geen enkel idee meer hebben van elkaars behoeften, die elkaar totaal niet meer horen, dat zijn belangrijke kenmerken van een failliet samenzijn. 'Vrouwen voelen zich vaak niet geliefd en mannen voelen zich bekritiseerd.'
Bij Van de Ven geeft een minderheid van de cliënten aan dat het echt niet langer gaat, dat er nog maar één ding mogelijk is: uit elkaar. Dat zijn degenen die het gevoel hebben in een gevangenis te leven of, andere mogelijkheid: die elkaar in emotioneel of fysiek opzicht beschadigen. 'Ik ben hun laatste strohalm, ze willen graag dat er vreemde ogen naar hen kijken.'
Wanneer er sprake is van fysieke beschadiging, ofwel geweld, eist Van de Ven dat dit stopt, anders beëindigt hij de therapie. De emotionele schade kan uiteenlopen van mensen die elkaar opsluiten en de sleutel weggooien, in het volle zicht van de ander vreemdgaan tot elkaar bespioneren of stalken.
'Als ze in het achterhoofd hebben dat ze gaan scheiden, zijn ze al bezig die ander zwart te maken. Ze moeten hun hart koud maken, want dat maakt de scheiding makkelijker. Mensen voelen altijd nog iets voor elkaar. Door op alle slakken zout te leggen en andere rare dingen te doen, kunnen ze de knoop doorhakken.'
Het merendeel van de vastgelopen relaties krijgt hij weer op de rails. 'Ik werk er naartoe dat de partners anders met elkaar omgaan. Ze moeten niet alleen inzicht in hun problemen krijgen, maar ook nieuwe ervaringen opdoen met elkaar, op een andere manier met elkaar praten. Meestal moeten ze hun hele leven veranderen, want aan een relatie zit veel vast.'
De boel moet weer gaan stromen – daar komt zijn werk op neer. Binnenkort verschijnt zijn boek Geluk in de liefde, waarin hij beschrijft hoe een relatie goed kan blijven. 'Onderneem dingen samen, geef aandacht aan elkaar, doorbreek patronen, verzin een project, dat raad ik mensen aan. En dan gaan ze de krankzinnigste dingen doen: reizen, vrijwilligerswerk, wandelen, seks op een spannende manier.'
Ja, seks, of het gebrek eraan, is dat ook niet vaak een reden waarom mensen willen scheiden? 'Een relatie heeft te maken met verwachtingen', zegt Van de Ven. 'En mensen verwachten veel van de erotische liefde, maar er zijn maar weinigen in staat dat vol te houden. In de praktijk zijn ze pragmatisch in de liefde. Veel mensen hebben geen seks, of weinig seks, ga maar vragen op het schoolplein.'
Wat ook helpt om echtscheiding te voorkomen: je één keer in de paar jaar bezinnen op de vraag of de onderliggende overeenkomst in een relatie nog wel werkt. 'Mensen hebben onuitgesproken deals: jij zorgt voor mij of ik leer iets van jou. Maar de omstandigheden veranderen en de relatie ook, en dan is het zinnig om even bij elkaar te gaan zitten: wat hebben we nog met elkaar? Werkt onze deal nog?'
Susanne Donders adviseert geliefden vrijwel dagelijks het leven met elkaar door te nemen, al is het maar kort. 'Ik ben in een restaurant geweest, moet je nu eens horen...' of 'Weet je wat die collega me vertelde?' Donders: 'We worden soms zo slordig dat we elkaar nauwelijks nog een zoen geven, laat staan dat we met elkaar praten. Dan raakt onze kennis van elkaar verstoft en verouderd. Maar het is belangrijk dat partners op elkaar gericht blijven en van elkaar weten wat hen beroert.'


De echtscheiding van een vrouw:
'De fase van het kinderen krijgen heeft ons genekt. We hadden een soort woelige verkering en ik raakte onverhoeds zwanger, als Jozef en Maria moesten we op zoek naar een stalletje. Vanaf het begin was het hectisch. Hij was relaxed met de baby, ik wilde moederen en was bezorgd. Ik voelde me onbegrepen en hij dacht: het is nooit genoeg.'
'We zijn twintig jaar getrouwd geweest, waarvan we tien jaar over een scheiding hebben gepraat. Ik wilde dichter bij elkaar, hij wilde meer afstand - dat werd een onoverbrugbaar verschil. Hij is eerst een paar dagen in de week op een kamertje gaan wonen. In het begin vond ik dat verdrietig, later rustig. Het werd een soort proefscheiding, maar toen ik me realiseerde dat het écht voorbij was, was dat toch nog een pijnlijk proces.
'Bij het woord 'scheiding' ging bij mij jarenlang het licht uit. Na een scheiding is er niets, dacht ik. Ik zag het als falen. Ik voel me er nu niet meer schuldig over, niemand wil een relatie verkloten. Maar ik zie wel wat ik niet goed heb gedaan. Ik heb te weinig aandacht geschonken aan de behoeften van mijn partner. We waren gewoon verschillend. Jammer, ik ben er nog wel eens melancholisch over. Maar ik heb er vrede mee.'

Baby Erbij in de Standaard

Een kind of de liefde?

Het is een van die weinige clichés die tegelijk taboe zijn. Dat samen met het eerste kind het laatste hoofdstuk van je relatie begint: een shiftenbestaan als papa en mama, in voltijdse functie van Het Kind. Of hoe de liefde plots een vzw wordt. Liefst één op de drie koppels kraakt binnen de drie eerste levensjaren van hun kind. 'Een paniekreactie', verzuchten therapeuten.

Bob: Love gets a whole lot more complicated when you have kids.
Charlotte: It's scary.
Bob: The most terrifying day of your life is the day the first one is born.
Charlotte: Nobody ever tells you that.
Bob: Your life, as you know it... is gone. Never to return. But they learn how to walk, and they learn how to talk... and you want to be with them. And they turn out to be the most delightful people you will ever meet in your life.
Charlotte: That's nice.
(Uit Lost in translation van Sofia Coppola)

De cijfers doen zeer aan de ogen: één op de drie koppels bezwijkt aan de eerste drie levensjaren van hun kind. Het is een van de pijnlijkste paradoxen van de liefde. Wil een koppel een kind, dan brandt de liefde net meestal het hevigst. Komt dat kind op de wereld, blust dat schijnbaar de liefde. Het geluk van het ouderschap is immens, de kostprijs die het koppel daarvoor betaalt al even hoog. En het is datzelfde ouderschapsgeluk dat doet zwijgen over die kostprijs, want 'is dit kind niet het mooiste dat ons kon overkomen?' Dus wordt er schroomvol gezwegen in quiet desperation. En verdringt het leven met drie, stilletjes en compleet het leven met twee. Worden de geliefden voorgoed en alleen nog papa en mama – ook al hadden ze gezworen van niet. Rijden ze zich vast in de pragmatiek. Kunnen ze nog moeilijk terugkeren naar hoe het ooit was. En ontstaat even stilletjes en compleet een groot gemis: dat naar romantische liefde. Al zeker: naar passie.

Te rolvast

En met die nuance hebben we het verhaal – hierboven kort door de bocht samengevat – bij zijn achilleshiel te pakken. Lukt het vele koppels nog wel om aardig voor elkaar te blijven en te genieten van de huiselijkheid en het gedeelde ouderschap, de passie en de romantische liefde drogen op. En meestal - ook daar is het cliché er niet voor niets - hebben vrouwen het daar minder snel moeilijk mee dan mannen. Meer nog: meestal zijn het de vrouwen die lange tijd weinig extra liefde nodig hebben en willen hebben, bovenop dat voor en van hun kind. Iets waar ze zich vaak pas achteraf, in elk geval te laat, bewust van worden.
Kijk naar Ann Van Elsen, het schaap. Vertelde vorige week nog hoe haar Gunter Van Handenhoven haar bedrogen had, na de geboorte van hun June. Een klap, zeer zeker, maar een die ze te boven was gekomen dankzij royale vergiffenis en introspectie: 'Ik leed aan een dwangneurose en gunde mezelf en Gunter op geen enkele manier iets om van te genieten', zo analyseerde ze in Nina. 'Ik probeerde alles zodanig perfect te doen, dat het niet meer leefbaar was. Gunter had me al gezegd dat er dingen fout zaten, maar dat drong niet tot me door. Ik nam alles for granted. Dat was fout.' Of Van Handenhove die 'fout' moest gaan oplossen door elders te gaan shoppen, dat is dan weer een andere vraag. Een die Van Elsen zich bij voorkeur niet stelt - eenlagige verklaringsmodellen maken het makkelijker te vergeven.

Paniekreactie

Over de oorzaken van de ellende zijn - zeker vanuit psychoanalytische en evolutionaire hoek - al boeken vol geschreven. Boeiend en in het beste geval verheffend, maar je redt er geen liefdes mee. De Nederlandse psychologen-seksuologen Gerda Brouwer en Susanne Donders konden ze niet langer aanzien. Die vele 'jonge ouder'-koppels in hun praktijk – radeloos, in volle paniek en op het punt om de verkeerde conclusie te trekken. Want dát is wat de breuk volgens Brouwer en Donders in vele gevallen is: een louter paniekreactie. En dus schreven ze het boek 'Een baby erbij en samen gelukkig blijven', een handleiding voor jonge ouders, die ze bij voorkeur op voorhand lezen. 'Het is toch opmerkelijk', meent Gerda Brouwer, 'hoe we ons op alles voorbereiden, maar net dát schromelijk over het hoofd zien. We doen zwangerschapsyoga, we volgen borstvoedingscursussen, we leren weeën op te vangen, we zetten ons administratief en financieel schrap. Maar hoe we het als koppel zullen overleven, dat zien we dan wel als het zover komt. Áls we ons die vraag al stellen.
Vreemd toch?'
Valt dat aspect dan concreet voor te bereiden? 'Absoluut. Alleen al te weten dat er een lastig jaar aankomt, wapent de liefde. Het eerste jaar na een bevalling, dat is zonder meer schrikken. Geen enkel koppel dat dit zal ontkennen: dat eerste jaar staat je relatie op een laag pitje. Al was het maar omdat je chronisch oververmoeid bent. En dus prikkelbaar, angstiger. Mentaal en fysiek helemaal ingepalmd, kortom. Té zeer ingepalmd om er de relatie nog bij te nemen. Maar goed, dat is allemaal normáál. Het wordt pas gevaarlijk als een van de twee de conclusie gaat trekken dat er iets fundamenteel mis is met de relatie. Alleen al om dat te vermijden, is voorbereiden belangrijk.'

Seks is luxe

Al is de boodschap van Brouwer en Donders dubbel. Panikeer niet, máár: zit het ook niet alleen maar vast te stellen. Doe je niets, dan sterft de liefde wellicht een stille dood. 'Ook die fase moet je echt in handen nemen', zegt Brouwer. 'Zoals alle andere fases in je relatie. Het probleem is dat we altijd maar blijven vergelijken met het begin: toen we verliefd waren en alles vanzelf ging. Maar dat was, heel simpel, omdat we toen alleen maar de gelijkenissen zagen. Merk je al een verschil op, dan vind je dat hoogstens charmant. Naarmate de verliefdheid wegebt, komen de verschillen bovendrijven, en vind je die al veel minder charmant. Het is een periode waar elk koppel doorheen moet. Doen ze dat succesvol, dán bereiken ze meestal het punt waarop ze aan kinderen denken. Maar met de geboorte van dat kind worden weer nieuwe verschillen zichtbaar - in hoe je willen opvoeden, in hoe relaxt of hoe angstig je bent als ouder, in de concrete taakverdeling. Ook die verschillen moet je, net als de vorige, in handen nemen. Helaas loopt de zorg en de aandacht voor het kind én de oververmoeidheid, dat in de weg. En zo gaan de verschillen etteren.'
De concrete praktijkvoorbeelden in het boek lijken daarbij vooral de vrouwen met de vinger te wijzen. Een terecht cliché? De man die aan de alarmbel trekt, de vrouw die dat schromelijk negeert? Susanne Donders verwoordt het wat flatterender: 'Mannen luisteren nu eenmaal sneller naar hun eigen behoeftes, dat is gewoon zo. En terecht. Vrouwen willen eerst dat al de rest in orde is voor ze ook maar een beetje energie in zichzelf en hun partner willen stoppen. Haar relatie beschouwt ze als luxe. Luxe, waar ze "nu even" geen tijd voor heeft.'

Treurige vicieuze cirkel

En dus ook seks? Want is dat niet waar de relatie van prille ouders vaak heel concreet op vastloopt? Op een schrijnend onevenwicht in behoefte tussen hem en haar? 'Jonge ouders zijn sowieso minder seksueel actief. Dat is niet meer dan logisch. Dodelijk vermoeid zijn ze. En een vrijpartij kan al niet meer, of veel minder, spontaan gebeuren. Bovendien zijn er die lichamelijke veranderingen waar een vrouw aan moet wennen - ook mentaal. Maar vooral: vrouwen zijn in dat eerste stadium zozeer bezeten door hun moederschap, dat ze dat ontzettend moeilijk te combineren vinden met andere rollen. Mannen voelen zich dan nog eens intiemer verbonden door seks, terwijl vrouwen in die periode vaak gewoon meer nood hebben aan een knuffel. En zelfs die knuffel laten ze dan al eens achterwege, omdat ze bang zijn dat die misschien zou kunnen doen hopen op meer.'
En zo begint de treurnis van de vicieuze cirkel. Hij die haar veranderd vindt in een onderkoeld wezen, zij die hem als stuitend egoïstisch ervaart, die maar aan één ding kan denken. 'Het zijn jammerlijk overtrokken conclusies van beide partijen.', vindt Brouwer. 'Geen van de twee heeft natuurlijk gelijk. Al moet de vrouw misschien sneller iets meer moeite willen doen. Ook voor zichzelf. Het is een groot misverstand dat je moet wachten tot de behoefte zich weer aandient. Eerder andersom: je moet het doen om het te willen. De verschillen in behoefte en timing zijn er, en daar moeten man én vrouw rekening mee willen houden.'

Op de ziel getrapt

Dat klinkt allemaal best treurig, en vooral zeer hard werken. Iets waar jonge ouders zich dan weer nét iets te jong voor voelen. Dat dit een periode is waarin duchtig wordt vreemdgegaan, is dan ook niet zo moeilijk te begrijpen: even alle complexiteit achterlaten, even weer de heerlijk eenduidige euforie van de verliefdheid. In één op de drie gevallen zelfs voorgoed. En dat is dat: één relatie opgeofferd aan kinderen, en erna weer met een schone lei beginnen. 'Pas op, in nogal wat gevallen is dat ook de beste oplossing', zegt Donders. 'Soms komen door het ouderschap verschillen naar boven die echt onoverbrugbaar blijken.' Of soms, soms is het op. En soms, helaas, is het ook te laat - zijn er te veel verwijten gevallen, is er te hard op elkaars ziel getrapt, heeft het hart te lang niet meer geklopt. Valt het niet meer reanimeren.
Hebben ze dan gelijk, die koppels die beslissen om in naam van de liefde kinderloos te blijven? 'Goh, als dat werkelijk de enige reden is, dan lijkt me dat toch weinig effectief. Ja, samen een kind krijgen, is een serieuze hindernis. Maar als je die succesvol neemt, dan ben je ook steviger geworteld. Bovendien: moeilijke periodes maakt élk koppel door, vroeg of laat. De verliefdheid ebt bij élk koppel weg, de passie wordt bij bewust kinderloze koppels ook minder hevig.'
En je zou het bij alle ellende van dit verhaal trouwens al eens vergeten: kinderen zouden een relatie ook wel een niet te verwaarlozen meerwaarde geven. 'De relatie krijgt natuurlijk een dimensie die het op geen enkele andere manier zou kunnen krijgen', zegt Brouwer. 'Geen band zo wezenlijk als een kind. En geen zingevingszoektocht zo mooi als de gezamenlijke opvoeding van een kind.'
Maar laat niets de voorkeur wegdragen, uiteraard niet. 'Kinderen of geen kinderen, dat bepaalt natuurlijk de kwaliteit van je relatie niet. Het enige wat ons dit boek deed schrijven, zijn die vele mooie liefdes die we ten onder hebben zien gaan aan een van de mooiste dingen die hen konden overkomen. Een – in vele gevallen – onnodige tragiek.'
Of nog: hoe de liefde een baby kan overleven? Door te durven veranderen. Dat vooral.